Gevolgen van klimaatverandering op wijn

Belangrijkste gevolgen van klimaatverandering voor wijn

• Verschuiving van wijnteelt gebieden van het Zuiden van Europa naar het Noorden van Europa. In Australië en Zuid-Afrika moeten wijngebieden worden verplaatst naar koelere gebieden.
• Hogere pH waarden, stikstofconcentratie en alcoholpercentage in de wijnen. De meest zorgwekkende: Mycotoxinen, ethylcarbamaat, SO2, eiwitten en biogene aminen.

Samenvatting:

Door de opwarming van de aarde verandert het landschap waar wijn geteeld wordt. In Europa verplaatst in de komende 50 jaar het ideale wijnteelt klimaat van het zuiden steeds meer naar het noorden van Europa. In Zuid-Afrika en Australië worden wijnboeren door droogte steeds meer gedwongen om innovatief met hun ranken om te gaan en naar koelere gebieden te verplaatsen. Door hogere temperaturen en drogere zomers als gevolg van klimaatverandering ontstaan er hogere Ph waarden, meer stikstof en hogere alcoholpercentages in de wijnen. De algehele kwaliteit van de wijnen heeft ook te lijden onder te toenemende temperaturen. Een voordeel is dat er minder vorst risico is, maar dit heft de negatieve effecten van klimaatverandering niet op voor de wijnbranche.

Een meta-analyse onderzoek van verschillende onderzoeken naar de effecten van klimaatverandering op wijn en wijnteelt.

Van alle wijn die wereldwijd geproduceerd wordt, komt meer dan 70% uit Europa. De wijn-sector is van groot belang voor de maatschappij, de economie en het milieu in het hele continent. Volgens de International Organisation of Vine and Wine (http://www.oiv.int) beslaan Europese wijngaarden ongeveer 52,7 % van alle wijngaarden wereldwijd. Vooral in het Middellandse Zeegebied, met name in Spanje, Frankrijk en Italië zijn de wijngaarden gevestigd. Klimaatverandering is voor de wijnbouw erg relevant, aangezien het klimaat een belangrijke rol speelt in de wereldwijde wijndistributie, de groei van de druiven en de kwaliteit van de wijn.

De druif is een van de meest gevoelige gewassen voor klimaatveranderingen. Een aantal factoren zijn bepalend voor een goede ontwikkeling van de druiven;

• Een basistemperatuur van 10 °C voor de groeicyclus van de druif
• Voldoende zonnestralen voor een goede ontwikkeling van de druif
• Gemiddelde temperatuur tussen 12 en 22 °C tijdens het verbouwen van de druiven. De optimale temperatuur verschilt per druivenras:
  • Pinot Noir 15,0 °C
  • Chardonnay 15,5 °C
  • Cavernet Franc 17,2 °C
  • Tempranillo 17,5 °C
  • Merlot 18 °C
  • Garnacha 18,2 °C
• Een zomertemperatuur tijdens het rijpingsproces van 20-30 °C

Hoge temperaturen tijdens het rijpingsseizoen kunnen er voor zorgen dat er minder aroma’s in de druif zitten en de druif pigmenten zoals lycopeen verliest. Het fotosynthetisch systeem van de plant kan negatief beïnvloed worden door een langdurige blootstelling aan extreem hoge temperaturen. Hoge temperaturen kunnen daarnaast de productiviteit en de kwaliteit van de wijnstokken in het verminderen. Ook kunnen er giftige stoffen ontstaan en chemische processen worden gestart die de druiven aantast.

Klimaatverandering in Europa en nieuwe wijngebieden

De voorspelde veranderingen in Europa wijzen op een gemiddelde opwarming tussen 2,5 en 5,5 °C tegen het einde van de eenentwintigste eeuw, met hogere opwarmingspercentages in zuidelijke regio's en naar het noordoosten. Bovendien zullen temperatuurextremen naar verwachting ook toenemen. De gemiddelde jaarlijkse neerslag zal naar verwachting in het grootste deel van Zuid-Europa afnemen en in de noordelijke regio's. Hoewel de druivenplant dankzij zijn diepe wortels relatief goed bestand is tegen droogte, kan hij toch negatief worden beïnvloed door ernstige droogte. De voorspelde toekomstige klimaatverandering kan de omstandigheden die gunstig zijn voor de groei van wijnstokken in de huidige wijnbouwgebieden wijzigen en leiden tot het ontstaan van nieuwe potentiële wijnproductiegebieden.

Er zijn verschillende facetten die bepalen of grond geschikt is voor de teelt van druiven voor wijn. Door de verandering in het klimaat die plaats vind in Europa worden delen van Zuid-Europa minder geschikt voor wijnteelt door extreme temperaturen en lage neerslagkans. Meerdere delen van Noord-Europa worden meer geschikt voor wijnteelt door de toename in temperatuur naar het ideale gemiddelde van 12 tot 20 °C, minder kans op vorst tijdens het bloeiseizoen en een toename in neerslagkans. Onafhankelijk van het klimaat dient het bodemtype en de aangeplante druivensoort nog goed op elkaar en het omgevingsklimaat aan te sluiten.

De maximumtemperatuur in de zomer zal vooral in het Middelandse-Zeegebied en Zuid-Eurpa tegen het midden van de 21^ste eeuw stijgen. In de meeste wijnproducerende landen (Frankrijk, Spanje, Italië en Portugal) zal deze temperatuurstijging boven de optimale groeitemperatuur van 25 °C liggen.

Veranderingen in Europese wijngebieden door temperatuursverandering

Door de verwachte toename in de gemiddelde temperatuur zorgt dit voor een verandering in de classificatie van de potentiële druivensoort van een regio. Zo zullen bijvoorbeeld Zuid-Portugal en Noordoost- en Centraal-Spanje van de Huglin-schaal (HI > 3000) afgaan met een hoge consensus.

Middenwest-Italië, dat momenteel als HI-2 is geclassificeerd, zal naar verwachting tegen het midden van de eeuw een regio HI + 1 worden, met een hoge mate van overeenstemming tussen de modellen gezien de lage inter-model SD (minder dan 110 °C per dag. Er wordt echter verwacht dat de gebieden van hoge kwaliteit zich aanzienlijk noordwaarts zullen uitbreiden. Deze uitbreiding zal zich vooral voordoen boven Zuid-Engeland, België, Nederland, Duitsland, Polen en Tsjechië . Inderdaad, Zuid-Engeland en Noord-Duitsland zijn momenteel zeer koele regio's voor het verbouwen van druivenwijn (HI ≤ 1500) maar zij zullen een regio HI-2 worden.

Veranderingen in Australische wijngebieden door temperatuursverandering

Australië is een groot wijn land en de wijnproductie in het land moet zich aanpassen aan het veranderende klimaat. In de afgelopen eeuw is het Australische klimaat met 1°C opgewarmd. In weinig regio’s is dit zonder gevolgen gebleven. Hogere gemiddelde temperaturen, hetere zomers, langere hittegolven, frequentere bosbranden en veranderingen in de neerslagintensiteit hebben al gevolgen gehad in het hele land. Deze trends zullen zich naar verwachting voortzetten. Snelle en voortdurende klimaatverandering kan van invloed zijn op alle aspecten van de Australische wijnindustrie, waaronder de prestaties van de wijngaard, de incidentie van plagen en ziekten, de wijnkwaliteit en het concurrentievermogen op de internationale markt.

De wijnsector zal waarschijnlijk voor uitdagingen komen te staan naarmate de klimaatverandering doorzet. Verwacht wordt dat de temperatuur tegen het einde van de eeuw met 3 tot 4 °C zal stijgen ten opzichte van 1961-1990. Dit is een significante toename in zo’n korte tijd. Voorspeld wordt dat de jaarlijkse temperatuur en de gemiddelde groeitemperatuur in de toekomst zullen stijgen in Australië. Deze sterke opwarmingstrend versnelt tegen 2100, waarbij de klimaatverandering na 2020 geleidelijk aan invloedrijker wordt dan de natuurlijke variabiliteit. Verwacht wordt dat de droogte zal toenemen in alle wijngebieden in Australië. Minder vorstgevaarlijke dagen in het groeiseizoen zijn waarschijnlijk naarmate de temperaturen blijven stijgen. In veel regio's worden hevigere hittegolven verwacht.

Verandering van wijngebieden in Zuid-Afrika door klimaatverandering

Zuid-Afrika is een relatief nieuwe wijnregio. Sinds de jaren 90 is de export en daarbij de werkgelegenheid in de wijnteelt aanzienlijk gegroeid. Wijn is in Zuid-Afrika echter vaak van basiskwaliteit en niet van een hoge standaard. De temperatuur in Westkaap is door klimaatverandering al sterk gestegen. Deze opwaardse trend zal ook in Zuid-Afrika doortrekken en de neerslagsverwachting zal afnemen of anders over de seizoenen worden verdeeld. Druiventeeltgebieden van Zuid-Afrika zijn gekenmerkt door diversiteit (in klimaat, topografie, bodemtype, enz.) en voor de meeste landbouwers is diversiteit de sleutel tot het beheersen van de gevolgen van de klimaatverandering. Door steeds te verplaatsen naar koelere gebieden en verschillende gebieden met elkaar te combineren proberen de wijnboeren zich te weren tegen klimaatverandering. Of het daaruit voortvloeiende streven naar diversiteit in de wijnproductie de internationale concurrentiepositie van de het internationale concurrentievermogen van de sector zal versterken of verzwakken.

Verandering in wijngebieden door neerslag en waterbalans

Wat de waterbalans betreft, wordt verwacht dat de gemiddelde jaarlijkse neerslag halverwege de eeuw zal afnemen, terwijl de neerslag in Midden- en Noord-Europa zou toenemen. De grootste vermindering wordt verwacht in Zuid-Italië, de kustgebieden van de Balkan, en Midden- en Zuid-Spanje (tot -24%). Positieve veranderingen in de jaarlijkse neerslag zoals voorspeld in Noord-Frankrijk en Centraal-Europa (tot respectievelijk 4 en 8%) zouden gunstig kunnen zijn voor de teelt van wijndruiven.

Er zijn regio's, zoals Noord-Spanje, Midden-Italië en Zuid-Frankrijk, waar de neerslag in het voorjaar en de zomer naar verwachting aanzienlijk zal afnemen. Ondanks het feit dat de jaarlijkse neerslag slechts licht zal afnemen. In feite zal de zomer in deze gebieden aanzienlijk droger zijn en zou de neerslag tegen het midden van de eeuw met maar liefst 40% kunnen zijn afgenomen. Modellen voorspellen consequent grote verminderingen van de neerslag in deze gebieden, hetgeen veel vertrouwen in deze resultaten wekt. In het voorjaar, wanneer de gewassen meer water nodig hebben, zou de beschikbaarheid van water kunnen worden beïnvloed door de toekomstige afname van de neerslag. Spanje, Portugal en Zuid-Italië zullen in het voorjaar te maken krijgen met de grootste neerslagdaling (tot -40 %).

Er wordt verwacht dat er meer water in omloop is binnen de waterkringloop, wat zou resulteren in een grotere vraag naar water. De wijn producerende landen die het meest worden getroffen door een toename van de hoeveelheid water in de waterkringloop zullen Spanje en Portugal zijn (tot 18% in sommige verspreide gebieden met hoge betrouwbaarheid volgens de lage inter-model SD (niet getoond). In andere landen, zoals Frankrijk, Italië of Duitsland, zullen de toekomstige veranderingen stijgingen tot 12%.

Verandering in samenstelling van wijn door klimaatverandering

Voedselproductie in het algemeen en de wijnproductie in het bijzonder zullen in de toekomst waarschijnlijk veranderen als gevolg van klimaatverandering. Klimaatverandering kan de duurzame productie van wijn in verschillende geografische regio's in gevaar kan brengen, vooral met gevolgen voor de kwaliteit en de veiligheid van wijn. De belangrijkste gevolgen zijn: het ontstaan van ongewenste micro-organismen, hoog alcoholgehalte als gevolg van hoge suikerconcentratie in druiven, hoge pH en lage zuurgraad, proliferatie van nieuwe mycotoxinen en toename van het biogene aminegehalte. Tegelijkertijd worden most en wijn behandeld met steeds grotere hoeveelheden van bepaalde ingrediënten die verband houden met gezondheidsproblemen bij gevoelige personen, zoals dierlijke eiwitten of sulfieten.

Niettemin wordt wijn nog steeds beschouwd als een product met een laag risico, zonder microbiologische risico's wegens het ethanolgehalte. Aangezien de chemische veiligheid van voedingsmiddelen (toxinen, contaminanten, residuen) grotendeels afhangt van waar ze worden geproduceerd en de milieuomstandigheden. Giftige mycotoxinen zoals aflatoxinen kunnen aanwezig zijn bij hogere temperaturen. Door klimaatverandering kan dit dus voor problemen gaan zorgen.

Conclusie

De vraag is dan; gaan wijngebieden zich verplaatsen richting Noord-Europa? Naar verwachting gaan gebieden die in de huidige wijngebieden liggen, langzaam opschuiven. In Europa zullen wijngebieden noordelijker komen te liggen, waardoor landen als; Zuid-Engeland, België, Nederland, Duitsland, Polen en Tsjechië, meer kans maken om wijngebieden te worden. Australië zal als wijnland een grote uitdaging krijgen om wijn te blijven telen van dezelfde kwaliteit en met weinig uitval. De weerextremen zullen hierbij vaak oogsten aantasten of zelfs verpesten.

De belangrijkste gevolgen zijn: het ontstaan van ongewenste micro-organismen, hoog alcoholgehalte als gevolg van hoge suikerconcentratie in druiven, hoge pH en lage zuurgraad, proliferatie van nieuwe mycotoxinen en toename van het biogene aminegehalte.

Traditie speelt bij wijn echter en grote rol, dus er zal in samenspraak met wijnboeren en wijnexperts moeten worden gekeken of deze verplaatsing ook in de gehele branche erkend zal worden qua kwaliteitseisen en erkenning.

Wilt u uw wijn bewaren in een goede omgeving maar niet te veel druk op het milieu uitoefenen? Overweeg dan een energiezuinige wijnkoelkast.

Bronen:

Cardell, M.F., Amengual, A. & Romero, R. Future effects of climate change on the suitability of wine grape production across Europe. Reg Environ Change 19, 2299–2310 (2019). https://doi.org/10.1007/s10113-019-01502-x

Cristina Ubeda, Ruth Hornedo-Ortega, Ana B. Cerezo, M. Carmen Garcia-Parrilla, Ana M. Troncoso, Chemical hazards in grapes and wine, climate change and challenges to face, Food Chemistry,Volume  14, 2020, 126222, ISSN 0308-8146, https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2020.126222.

https://www.benevit.org/huglin-en-pulliat.html

https://www.wineaustralia.com/research/australias-wine-future

Jones, G. V. (2007). Climate change: observations, projections, and general implications for viticulture and wine production. Economics Department-working paper, 7, 14.

Vink, N., Deloire, A., Bonnardot, V., & Ewert, J. (2012). Climate change and the future of South Africa's wine industry. International Journal of climate change strategies and management. DOI 10.1108/17568691211277746